SOCIJALNA I INTEGRACIJA OSOBA SA MENTALNIM POREMEĆAJIMA



U definiciju zdravlja Svetske zdravstvene organizacije je uneto s pravom i mentalno zdravlje. Poremećeno duševno zdravlje može da stvori sukobe sa okolinom, kako bližom, tako i širom, otudjenje od posla, od okoline, sukobe sa samim sobom, poremećene porodične odnose, kriminogeno ponašanje, ubistva i samoubistva. Izvor poremećaja duševnog zdravlja treba tražiti u porodici koja ne ispunjava svoje funkcije, u ličnim tragedijama, u alkoholizmu, u strahu od socijalnih potresa, u društvu kao celini gde su od posebne važnosti siromaštvo, nezaposlenost, socijalne nepravde, nasilje, nejednakost i dr. Brojni su razlozi za poremećaj duševnog zdravlja i oni ne zavise samo od spoljnih uzroka, već i od toga kako individua na njih reaguje.

Mentalna oboljenja su posledica prisustva genetskih, bioloških, socijalnih i faktora sredine. Neke procene WHO ukazuju da preko 450 miliona ljudi pati od mentalnih ili neuroloških poremećaja ili od psihosocijalnih problema koji su u vezi sa zloupotrebom alkohola ili droga. Depresija je jedan od glavnih uzroka invalidnosti i nalazi se na četvrtom mestu deset vodećih uzroka globalnog tereta bolesti. U svetu oko 70 miliona ljudi zavisno je od alkohola. Oko 50 miliona ima epilepsiju, a 24 miliona ima šizofreniju. Milion ljudi izvrši samoubistvo svake godine. Oko 10 do 20 miliona ljudi pokušava da se ubije govore podaci istraživanja Svetske zdravstvene organizacije.


Socijalizacija je proces normalnog prilagodjavanja čoveka društvenoj sredini. U zavisnosti od stepena razvoja društva, ona ima specifične etičke, običajne, društveno ekonomske, kulturne, socijalne, pravne i druge karakteristike. Čovek aktivno učestvuje u formiranju normi i odnosa ali se i sam njima prilagodjava.

Termin resocijalizacija potiče od latinske reči resotialisatio a ona je sastavljena od dve reči: re što znači ponovo i sotialisatio što znači podruštvljavanje. Resocijalizacija prema tome označava ponovno podruštvljavanje invalida. Bolest ili povrede privremeno ili trajno menjaju čovekov integritet u fizičkom, funkcionalnom i psihičkom smislu.


Izmedju invalida i sredine dolazi do uspostavljanja posebnih odnosa. Zbog lečenja i rehabilitacije lice se izdvaja iz porodice i sredine u kojoj je živelo i radilo i u kojoj su postojali medjusobni odnosi. Kada zbog težine bolesti i povrede nema potpunog oporavka dolazi do invalidnosti različitog stepena i to uslovljava poremećaj izgradjenih odnosa.

U rehabilitacionom procesu, pored mera socijalne i profesionalne rehabilitacije, podrazumevaju se i druge socioterapijske metode i postupci radi ponovnog prilagodjavanja i uspostavljanja novih odnosa izmedju invalidne osobe i sredine u koju se vraća. Te mere se nazivaju procesom resocijalizacije. (Simić M. « Rehabilitacija invalida « FPN, Beograd 1996.god.).

U organske psihoze se ubrajaju senilna i presenilna demencija, alkoholne psihoze i psihoze zbog droga, šizofrenije, manijako-depresivne psihoze, aterosklerotska demencija, paranoja.

Neurotski poremećaji se izražavaju u vidu anksioznosti (uznemirenost), histerije i suženja svesti, fobije,- strahovi (normalan čovek se boji mnogo čega, a neurotičar svačega), neurotskih depresija (umor, glavobolje), hipohondrije (preuveličavanje ili izmišljanje zdravstvenih tegoba), zavisnost (od duvana, alkohola, nekih lekova) nervozne anoreksije (nedostatak apetita).

U psihosomatske bolesti ubraju se ulkusna bolest, neke forme astme, alergije i hipertenzije.

Savremena rehabilitacija teži da onesposobljenim osobama omogući:

- adekvatnu, savremenu i maksimalno moguću medicinsku rehabilitaciju do postizanja najvećeg stupnja zdravlja i osposobljenosti;
- psiho-socijalnu integraciju u porodici i društvu;
- profesionalnu rehabilitaciju koja podrazumeva osposobljavanje i zaposlenje a kao njen rezultat i finansijsku samostalnost. (Miroslav Simić, » Rehabilitacija invalida «, FPN, Beograd, 1996.).

Prema nekim autorima osnovni ciljevi rehabilitacije su:

- sprečavanje težeg stepena invalidnosti i hendikepa;
- osposobljavanje invalida za nezavisnost u vodjenju svakodnevnog života;
- zapošljavanje;
- socijalna reintegracija.



Ciljevi rehabilitacije se uskladjuju i menjaju u raznim fazama rehabilitacije zavisno od postignutih rezultata i stepena osposobljenosti.

Rehabilitacija u psihološko-psihijatrijskoj oblasti obuhvata duševne i mentalne poremećaje i to počev od lakših oblika kao što su neuroze, poremećaji ličnosti i karaktera, pa do težih oblika duševnih bolesti u koje spadaju psihoze.

Ova oblast obuhvata i oligofrene osobe, mentalno retardirane i osobe zaostale u duševnom razvoju. Rehabilitacija u ovoj oblasti počinje istovremeno sa medicinskom terapijom, a to podrazumeva rano otkrivanje, dijagnostiku i lečenje (uz poštovanje principa rehabilitacije). Lečenje i medicinska rehabilitacija se u psihijatriji odvijaju kroz:

1. biološku terapiju,
2. psiho-farmako terapiju (primena hemijskih preparata sa specifičnim dejstvom na metabolizam u neurovegetativnim centrima moždane baze, a posredno i u čitavom organizmu),
3. socioterapiju i psihoterapiju i
4. radnu terapiju.

Psihološka rehabilitacija je neophodan vid rehabilitacije posebno ako je ona dugotrajna, jer u lečenju većine pacijenata važnu ulogu imaju psihološki činioci i voljni momenti. U stacionarnim ustanovama moguće je organizovati socijalno-psihološki terapijski rad sa grupom hendikepiranih lica.

Grupnim terapijskim radom može se postići smanjenje straha, tenzije, anksioznosti, neizvesnosti, budjenje kreativnosti, skretanje pažnje sa psihološkog sadržaja na druge konstruktivnije sadržaje. Bitno je pružiti pomoć da se anksioznost i agresivnost isprazne na konstruktivan način, da se izvesne podsvesne potrebe iznesu i iskažu i dr. Postoji veliki broj faktora koji utiču na nastanak psihijatrijskih oboljenja i mentalnih poremećaja.

Značajno mesto medju njima zauzimaju i socijalni faktori. Adekvatan pristup i stručno rešavanje problema iz socijalne sredine tj. socijalnih faktora veoma često su od presudnog značaja za lečenje, rehabilitaciju i konačan ishod bolesti.

Socioterapija podrazumeva i aktivno uključivanje bolesnika u lečenje i rehabilitaciju, a u cilju shvatanja uzroka mentalnih poremećaja, a koje vode otklanjanju i rešavanju odredjenih problema. Ali, kako na ponašanje pojedinca ne utiču samo unutrašnji faktori ličnosti, već i niz socijalnih faktora, onda se socioterapijskim radom obuhvata invalid ali i njegova bliža i dalja socijalna sredina.

Pod psihoterapijom se podrazumeva skup metoda i postupaka kojima se deluje na psihičko stanje bolesnika, odnosno na njegove unutrašnje konflikte. Ostvarivanjem ciljeva psihoterapije omogućava se brži oporavak, rehabilitacija i bolje socijalno funkcionisanje. Socioterapija sa psihoterapijom predstavlja metodu medicinske i socijalne rehabilitacije.

Socijalna rehabilitacija je sastavni deo rehabilitacionog procesa i ima za cilj osposobljavanje obolelog za povratak i aktivno ukljičivanje u društvenu zajednicu uz maksimalno korišćenje preostalih radnih sposobnosti a u cilju što boljeg socijalnog funkcionisanja.

Socijalna rehabilitacija je deo sveukupne rehabilitacije koja obezbedjuje restituciju invalidne osobe kao ravnopravnog društvenog bića i omogućuje joj reintegraciju u društvene i radne tokove.

Tako se socijalna rehabilitacija shvata kao osnova sveukupne rehabilitacije na kojoj počivaju svi ostali delovi integralne rehabilitacije: medicinske, psihološke, obrazovne, profesionalne i dr. Zbog veoma značajne uloge ona započinje od početka samog oboljenja ili povrede, a završava se potpunim povratkom u društvenu zajednicu.

Jedno od značajnih područja rehabilitacije lica upućenih na tudju negu i pomoć je njihova socijalna integracija. Od njenog uspeha zavisi uspeh kompletnog procesa rehabilitacije. Proces socijalne integracije nije medjutim kod svakog isti. Jedan deo ljudske populacije se radja sa poremećajima, drugi ih stiče u toku života. Oni u većoj ili manjoj meri ometaju njihov fizički, psihički i socijalni integritet.